De nieuwe sluis wordt gebouwd op de plaats van de huidige grote sluis. foto: Rijkswaterstaat

In 2028 moet er een nieuwe sluis liggen in de Afsluitdijk bij Kornwerderzand. Daardoor kunnen grotere schepen van en naar havens aan het IJsselmeer varen. Dit geeft een economische boost.

• Jan van den Berg

Als het gaat om nieuwe zeesluizen, dan stelen die in Terneuzen en IJmuiden met lengtes van meer dan 400 en 500 meter de show. Maar ook op kleinere schaal gebeuren er interessante dingen. Neem bijvoorbeeld de Lorentzsluizen in Kornwerderzand. De grootste sluis in dit complex heeft afmetingen van 135 bij 14 meter met een maximaal toegestane diepgang van 3,2 meter. Regionale overheden en bedrijven dringen al jaren aan op een grotere sluis, zodat grotere schepen, waaronder kustvaarders, het IJsselmeer op kunnen.
Na jaren plannen, overleggen, gesteggel over de financiering en procedures ging in maart eindelijk de kogel door de kerk. De huidige grote sluis wordt vergroot tot 150 bij 25 meter met een diepgang tot 4,7 meter. Dat heeft tot gevolg dat straks schepen met een ruwweg driemaal zo groot tonnage de Afsluitdijk kunnen passeren, namelijk tot ongeveer 5000 ton.
,,Op basis van de huidige planning start de verruiming in 2025 en zijn de werkzaamheden eind 2028 afgerond’’, zegt Douwe Boersma, voorlichter van de provincie Friesland. ,,Of de stikstofproblematiek invloed op de planning zal hebben, onderzoeken we nog.’’


Een grotere sluis betekent dat grotere schepen kunnen worden gebouwd, afgebouwd en gerepareerd in havens als Urk. foto: Neptune Marine

Havens
Een reeks van havens aan de oostzijde van het IJsselmeer zal hiervan profiteren. Dat kunnen havens zijn waar de nadruk ligt op de overslag van goederen, zoals Port of Zwolle (waarin de havens van Zwollen, Meppel en Kampen zijn verenigd) en Flevokust Haven in Lelystad.
Daarnaast zijn er havens met een focus op de bouw en het onderhoud van schepen. Zo herbergt de haven van Lemmer een werf van VEKA, terwijl Urk onderdak biedt aan Hartman Marine Shipbuilding. Een aparte categorie vormen de werven van Feadship in Makkum en Royal Huisman in Vollenhove, die grote jachten bouwen.

Vaargeulen
Het project is niet beperkt tot een nieuwe sluis. Om het potentieel hiervan te benutten, moeten schepen met een grotere diepgang de genoemde havens kunnen bereiken. Daarom is het nodig vaargeulen te verdiepen. Het gaat om delen van de vaargeul van Kornwerderzand naar het Ketelmeer en de toegang tot de havens van Makkum, Lemmer en Urk. Tot slot houdt het project de bouw van vier basculebruggen in, die het mogelijk maken dat de snelweg A7 over de Afsluitdijk de sluis kan passeren. Ook deze werkzaamheden moeten in 2028 zijn afgerond.
Het plan voorziet vooralsnog niet in verdieping van de vaargeulen op de Waddenzee, die naar Kornwerderzand voeren. Het uitgangspunt is dat er bij hoogwater voldoende diepgang is voor schepen om de Waddenzee over te kunnen steken.

Bedrijfsleven
Voor de het gehele project is een investering nodig van bijna 200 miljoen euro. Pogingen om een deel hiervan te financieren met Europese subsidie zijn op niets uitgelopen. De kosten worden opgebracht door de rijksoverheid (111 miljoen euro), de provincies Flevoland, Friesland en Overijssel en de gemeenten Kampen, Meppel, Súdwest Fryslân, Urk en Zwolle (samen 62 miljoen) en het bedrijfsleven dat van de sluis gaat profiteren (26,5 miljoen). Dit bedrag wordt voorgeschoten door de provincie Friesland. Bedrijven die van de sluis gebruikmaken zullen per passage een bedrag betalen aan de provincie tot de volledige bijdrage is voldaan.

‘De huidige grote sluis wordt vergroot tot 150 bij 25 meter met een diepgang tot 4,7 meter’

Er is uitvoerig gerekend aan de economische baten van de nieuwe zeetoegang tot het IJsselmeer, zegt Boersma. ,,Die zijn fors, zowel wat betreft werkgelegenheid als omzet voor havens en scheepswerven in de regio.’’ De structurele werkgelegenheid bij alleen al de jachtwerven neemt naar verwachting toe met 185 tot 660 personen. Daarnaast wordt aan nog vijfhonderd tot tweeduizend personen werkgelegenheid geboden bij toeleverende bedrijven in de regio, de rest van Nederland en het buitenland. Voor alle werven bij elkaar is een omzetgroei van 14 tot 50 procent van de huidige omzet te verwachten.
De toegevoegde waarde zal in totaal 80 tot 295 miljoen euro per jaar toenemen. Dat betreft niet alleen werven, maar ook de extra omzet die ontstaat doordat grotere schepen de havens rond het IJsselmeer kunnen aandoen. Zo is de verwachting dat er vooral naar Scandinavië en de Oostzee meer vervoer gaat plaatsvinden.

Dat klinkt allemaal goed, maar eerst zal de sector door een zure appel moeten heen bijten. De nieuwe sluis wordt namelijk gebouwd op de plaats van de huidige grote sluis. Die is dan uiteraard gestremd. Schepen moeten dan gebruik maken van de iets kleinere sluis in Den Oever.