In de Antwerpse haven zijn kooitjes opgehangen voor onderzoek naar ongewervelde diertjes. (foto Port of Antwerp)


Intussen onder het schip…
Zowel in Rotterdam als in Antwerpen vindt volop onderzoek plaats naar het onderwaterleven. In de Maasstad is nog winst te behalen, blijkt uit studie. En in België wordt gespeurd naar garnalen, wormen en slakken in het water van de Antwerpse dokken.

Ellen Lengkeek

In opdracht van de gemeente Rotterdam, het Wereld Natuur Fonds, Rijkswaterstaat en ARK Natuurontwikkeling is een studie verricht naar de natuur onder water. De Nieuwe Maas is interessant studiemateriaal, omdat die in verbinding staat met zeewater en een getijdenrivier is. De afgelopen jaren heeft de gemeente er al meerdere getijdenparkjes ingericht op harde stenen werkkades en havenbekkens. Want we moeten de Nieuwe Maas met z’n allen intensiever beleven.
Plannen voor meer recreatie langs het water heeft Rotterdam al jaren. Ze zijn ooit vastgelegd in het programma Rivieroevers. Niet direct langs de druk bevaren scheepsroutes met sterke stromingen en veel binnenvaart, maar bij binnenbochten van de rivier en havenbekkens die hun werkfunctie in de afgelopen jaren zijn verloren. Er is nu zo’n 360 kilometer aan verharde oeverlengte in Rotterdam, terwijl veel van de havenactiviteiten zijn opgeschoven naar de Maasvlakte. De Waal- en Eemhaven vallen buiten dit studiegebied.

Dode bomen
Nu er de afgelopen zes jaar al veel is aangelegd is aan adviesbureau OAK consultants gevraagd om onderwater te duiken op zoek naar verbeteringen bij het verzachten van de getijdenoevers. Dat kan door bijvoorbeeld niet meer te baggeren op sommige plekken en de natuur zijn gang te laten gaan. ‘Spontane’ geulen die dan ontstaan door het getij leveren voeding op voor vogels. Ook aan dode bomen kunnen schelpen zich hechten en in ondieptes kunnen vissen paaien. Poreuze stenen of touwen in het water kunnen ook dienst doen als hechtingsplaats. Dit met de gedachte ‘dat de natuur dan zelf wel bepaalt wat de optimale inrichting is op de betreffende plek’. Zo moet er met alle voorstellen een grote diversiteit aan leefgebieden ontstaan. Later wordt nog besloten waar en welke maatregelen precies worden genomen.

Antwerpen
Ook in Antwerpen wordt onderzoek gedaan naar onderwaterleven. Daar willen biologen weten hoe het is gesteld met de aanwezigheid van garnalen, wormen en slakken in het water van de Antwerpse dokken. Uit eerdere onderzoeken bleek dat het met de vispopulatie en de hoeveelheid algen in de Antwerpse dokken goed gaat. Maar op het vlak van de macro-invertebraten (garnalen, slakken, wormen en andere ongewervelde diertjes) scoort de haven minder.
,,Water is van levensbelang voor de haven’’, zegt Agnes Heylen, technisch manager Milieu bij Port of Antwerp. ,,Het havenbedrijf wil zijn verantwoordelijkheid te nemen ten opzichte van de samenleving en ervoor te zorgen dat de waterkwaliteit in de havendokken beter scoort.’’

Uitgefreesde groeven
,,Het is vrij logisch dat een gladde betonwand niet ideaal is voor dieren’’, legt Stefan Van Damme, bioloog op de Universiteit Antwerpen, uit. ,,Daarom kregen de muren in bijvoorbeeld het Doeldok al verschillende reliëfstructuren. Uitgefreesde groeven zouden een thuis kunnen zijn voor ongewervelden. Elders, zoals aan de Lillobrug, werden staketsels onder water uitgerust met stevige touwen. Ook een dergelijke ingreep zou positief kunnen zijn voor de fauna.’’
Port of Antwerp en de Universiteit Antwerpen willen nu weten of die ingrepen resultaat opleverden. Duikers hebben daarom kooitjes opgehangen en er worden onderwaterbeelden gemaakt. Eind deze maand worden de kooitjes weer uit het water gehaald om de inhoud te analyseren evenals de beelden.