Scholen, bedrijven en brancheorganisaties zijn sinds eind 2022 bezig vorm te geven aan toekomstbestendig onderwijs voor de binnenvaart. Komend schooljaar wordt de eerste vernieuwde opleiding tot Matroos geïntroduceerd.

Modulair, digitaal, dynamisch. Het zullen sleutelbegrippen worden in het nieuwe, eigentijdse onderwijs op de maritieme mbo-scholen. Europees is vastgesteld wat je moet weten en kunnen om in de binnenvaart te werken. In Nederland werken opleidingen, werkgevers en organisaties aan het programma dat studenten moeten volgen om aan die eisen te voldoen.

,,De lat is door Europa hoger gelegd en dat is een goede zaak’’, stelt Frans van Weert, die de samenwerking tussen de betrokken partijen namens Wereld van de Binnenvaart coördineert. ,,Daarmee wordt het vakmanschap van je mensen onderstreept. Maar het onderwijs steunde op lesmateriaal van meer dan twintig jaar oud, en dat voor een sector die zo in beweging is.’’ Zowel inhoudelijk als fysiek niet meer van deze tijd, aldus Van Weert. ,,Het ging nog over klinknagels’’, lacht hij. ,,Dat hoeft echt niet meer. En dat oude, fysieke stageboek moet ook gewoon worden gedigitaliseerd. Als je jezelf als een aantrekkelijke sector wil presenteren aan jongeren hoort daar tenslotte ook aantrekkelijk onderwijs bij, een opleiding die je graag wil volgen.’’

Aandrijftechniek
De sector (onder leiding van het Nova College) kreeg afgelopen zomer een subsidie toegekend om onder andere nieuw lesmateriaal te ontwikkelen. De afgelopen maanden hebben betrokken partijen gebrainstormd over de invulling daarvan in themasessies over de aandrijving, digitalisering in de stuurhut, begeleiding en communicatie.

Frans van Weert licht de aandrijftechniek uit, als sprekend voorbeeld voor vernieuwing. ,,Vroeger ging dat sec over dieseltechniek, wat je daarmee moest doen en wat je ervoor moest kunnen. Maar hoe vlieg je dat nu aan, met alle nieuwe, duurzame alternatieven? We hebben ervoor gekozen om een algemeen programma in te richten over aandrijving met daarbij verschillende modules over onder andere LNG, elektrisch en waterstof. De algemene lessen volg je op school, met een aanvullende module voor het schip waarop je vaart. Ga je later naar een ander schip met een andere vorm van aandrijving, dan volg je de module die daarbij aansluit.’’

Van Weert buigt zich momenteel over de prioriteitenlijst over dit specifieke thema, maar speculeert vast over een vergelijkbare update over de digitalisering in de stuurhut. ,,Hoe ga je om met Rijnpatenten als je straks alle relevante informatie automatisch op je scherm binnenkrijgt?’’, oppert hij. ,,In algemene zin: hoe ziet een dag in de stuurhut er over tien, vijftien jaar uit? Misschien zit je dan wel hoofdzakelijk met de armen over elkaar en moet je vooral weten hoe je optreedt in noodsituaties. Daar moeten we goed over nadenken met elkaar. Gelukkig is de sector met zo veel verschillende partijen betrokken bij dit project; dat komt de samenwerking onderling ten goede.’’

Bij een aantrekkelijke sector om in te werken hoort ook aantrekkelijk onderwijs

Eenduidig
Wat helpt in het proces is eenduidigheid in de kwaliteitseisen voor personeel in de binnenvaart, zowel in Europa als in Nederland. ,,De Europese richtlijnen die er voor alle functies zijn, zijn echt uniek. Dat heeft geen andere sector op deze manier’’, weet Frans van Weert. ,,Het is ook uniek dat alle scholen in Nederland bij het toekomstbestendig onderwijs betrokken zijn. Je zou er natuurlijk ook niet aan moeten denken dat in Urk, Vlissingen, Harlingen, IJmuiden en Rotterdam ieder op een eigen manier naar die Europese richtlijn zou toewerken… De scholen hebben afgesproken samen te werken aan één aanpak. En dan maken we ook nog eens ons eigen lesmateriaal; waarmee de binnenvaart zichzelf eveneens onderscheidt.’’

Flexibiliteit
Na de zomer is de aangepaste theorie voor de opleiding tot Matroos het eerste concrete resultaat van de inspanningen tot zover. Over vijf jaar moet het afgeronde en in de praktijk geteste lesmateriaal voor de opleiding tot Kapitein er zijn, is de planning. Waarbij het belangrijk blijft om flexibiliteit te behouden onderweg, benadrukt Frans van Weert. ,,We weten dat we andere wegen moeten inslaan, maar we weten niet precies waar we uit komen. Daarbij helpt de keuze voor modulair onderwijs. Als er zich over twee jaar nieuwe ontwikkelingen voordoen in de binnenvaart, dan kunnen we daar met nieuwe of aangepaste modules op inspelen. Dát is de beweging naar toekomstbestendig onderwijs, zo geven we mensen de vaardigheden mee waarnaar de sector vraagt.’’