De Alphenaar vervoert bier voor Heineken en kan met een wissel-accupakket volledig elektrisch en emissieloos varen.

Bij aankomst op een terminal niet alleen containers laden of lossen, maar gelijk ook de batterijcontainer waarop het schip vaart verwisselen; het is de zeer nabije toekomst in de containerbinnenvaart. En nee, elektrisch varen op een batterij ter grootte van een standaard 20 voets-zeecontainer geeft géén extra rompslomp, verzekert Willem Dedden van ZES: Zero Emission Services BV.

Claudia Langendoen

Juist niet, zegt de ceo van het op 2 juni gelanceerde ZES, een samenwerkingsverband van ING, Engie, Wärtsilä en Havenbedrijf Rotterdam. Dat wil nog dit jaar het eerste op verwisselbare batterijen varende schip in de vaart brengen – bierbrouwer Heineken gaat daarmee bier vanuit Alphen aan den Rijn naar Moerdijk vervoeren – en in 2030 zo’n honderdvijftig binnenvaartschepen laten varen op batterijcontainers, oftewel ZES-Packs.
Het verwisselen van die containers wordt ingepast in het laad- en losproces op grotere terminals en geeft minimale wachttijd, verduidelijkt Dedden. Zodra een schipper een nieuwe ZES-Pack heeft besteld, wordt die klaargezet op de eerstvolgende terminal die het schip aandoet en die dienst doet als ZES-oplaadstation. ,,Eén van de containers die daar tijdens het laden en lossen van boord gaan, is je lege batterijcontainer. Of twee, naar gelang de energiebehoefte van je schip. Daarvoor wordt een volle container met groene stroom teruggeplaatst. Je vaart verder en bij het volgende laad-losmoment herhalen de handelingen zich: je lege container gaat van boord, er wordt een nieuwe, volle teruggeplaatst.’’
Wat de betaling betreft, is een – zoals Dedden het noemt – ‘variant op een tankpas met automatische incasso’ ontwikkeld. ,,De kosten worden daarbij op basis van ‘pay per use’ in rekening gebracht. Er wordt dus alleen betaald voor de verbruikte elektriciteit en huur van de container.
Klinkt inderdaad weinig tijdrovend. Maar wat als zo’n batterijcontainer na vijf tot zes uren varen leeg is? Met twee opgeladen ZES-Packs kun je zo’n 50 tot 100 kilometer vooruit, afhankelijk van stroming en de grootte en diepgang van het schip. Als een container leeg is, moet er natuurlijk wel een nieuwe binnen handbereik zijn. Dat vraagt om een flink netwerk van oplaadstations, dat er nog niet is.
Dat is echter een kwestie van tijd, voorspelt Dedden. Zijn prognose: binnen tien jaar is er een landelijk netwerk uitgerold van twintig laadstations, van waaruit driehonderd ZES-Packs worden geleverd. ,,Daarmee bestrijken we dan 25 procent van de containerbinnenvaartmarkt.’’

Eerste stations
Het eerste oplaadstation verrijst in Alphen aan den Rijn, op de route van de Heinekenbierpendel. Dedden: ,,De volgende twee zijn voorzien in Rotterdam, op de Maasvlakte en in het Waal-Eemhavengebied. Hoog op de lijst staan vervolgens het eiland Dordrecht, Alblasserdam en Moerdijk, strategische locaties waar veel binnenvaart langskomt. Ook in Amsterdam en Antwerpen hopen we snel oplaadstations te krijgen. Vervolgens rollen we het netwerk uit naar het achterland. Engie heeft bijvoorbeeld al een initiatief in Nijmegen in ontwikkeling.’’

Voor varen met ZES-packs zijn vaak aanpassingen aan het elektrisch systeem nodig. Er worden daarbij een omvormer en interface (stekker) geplaatst en de software van het schip wordt aangepast. ,,Er zijn al enkele tientallen schepen met een elektrische aandrijflijn. Die kunnen relatief makkelijk over op batterijcontainers.’’
Maar bij het ombouwen van bestaande schepen is sprake van significante kosten. ,,Het is dan belangrijk zoveel mogelijk aan te sluiten bij natuurlijke momenten, zoals groot onderhoud en motorvervanging. Vanuit de regelgeving Stage V zien we natuurlijk een verplichting om bij dergelijke momenten de slag naar verdere verduurzaming te maken. Dit zal een geleidelijk proces zijn.’’

Waterstof
De containers hebben verder een standaard aansluiting en zijn geschikt voor meerdere toepassingen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld op de wal worden ingezet om tijdelijk het elektriciteitsnet te stabiliseren. Bijkomend voordeel: het systeem is ook geschikt voor waterstof. Als in de toekomst waterstof goedkoper wordt, kunnen de containers met waterstoftechnologie op dezelfde wijze elektriciteit leveren. Zonder dat hiervoor ingewikkelde wijzigingen aan de aansluiting nodig zijn. ,,Wie op dit systeem overstapt, is in een keer toekomstproof’’, aldus Dedden.
ZES ziet het helemaal zitten. Nu de sector nog. Dedden proeft nog enige scepsis, maar noemt dat ‘een gezonde reactie’. Hij hoopt dat bierbrouwer Heineken een lans kan breken. ,,De brouwerij steekt echt haar nek uit en is bereid ervaringen te delen.’’

Interesse is er in elk geval, benadrukt hij. Er zijn gesprekken. ,,Ons streven is eind dit jaar diverse volgende schepen te hebben gecontracteerd.’’ Zodat er in 2021 nog eens vijf schepen elektrisch varen. Ook wordt snel de overstap gemaakt naar andere sectoren. Denk aan tank- en bulkschepen, Rijncruiseschepen. ,,Als dit gaat werken zoals wij verwachten, gaan we de hele maritieme markt veroveren.’’