Maurits van der Linde beleidsadviseur Veiligheid en Gevaarlijke stoffen bij KBN. Foto: KBN

Eén van de taaiste dossiers van politiek Den Haag wordt in juli volgend jaar gesloten. Dan treedt een Europees verbod op varend ontgassen in werking binnen het CDNI-verdrag. En dus internationaal. Voldoende (mobiele) ontgasinstallaties zijn er nog niet.

• Ellen Lengkeek

Er is enorm veel over te doen geweest. Er kwam een Task Force Varend Ontgassen, diverse ministers bogen zich de afgelopen twaalf jaar over het instellen van een verbod op varend ontgassen in dichtbevolkte gebieden, Tweede Kamerleden bemoeiden zich er eveneens tegenaan, Rijkswaterstaat, omgevingsdiensten en de ILT deelden al informatie over lading van schepen en zetten drones en e-noses in om het lozen van schadelijke stoffen in de leefomgeving tegen te gaan.
Brancheorganisaties BLN en CBRB, opgegaan in het huidige Koninklijke Binnenvaart Nederland (KBN) werkten al lange tijd aan een werkbare oplossing voor de binnenvaartondernemer. Minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat schoot de bal uiteindelijk makkelijk in: klaargelegd op de stip. Volgend jaar zomer 2024 gaat een internationaal verbod op varend ontgassen in voor een aantal stoffen. Het is dan nergens meer toegestaan om de dampen van deze stoffen naar de buitenlucht te ontgassen. ILT zal hier streng op gaan handhaven, zo worden e-noses en drones ingezet om een sluitend handhavingssysteem te creëren. . Er wordt, aldus de ILT, nog gewerkt aan herziening van de boetebedragen. Nu ligt het boetebedrag rond de 10.000 euro. Uiteindelijk gaat het Openbaar Ministerie erover als de overtreding is begaan.
Maurits van der Linde is beleidsadviseur Veiligheid en Gevaarlijke stoffen (KBN). Wij vroegen hem naar de laatste stand van zaken.

Wanneer gaat een breder verbod op varend ontgassen nu echt in?
,,Per 1 juli 2024 wil de minister het scheepsafvalstoffenverdrag, dat is de Nederlandse versie van het CDNI-verdrag, in laten gaan voor CDNI- tabel I en II stoffen. Het treedt in werking na Koninklijk besluit. Wij als KBN zijn er blij mee. Niet voor niets hebben we ons al jaren sterk gemaakt voor een verbod op varend ontgassen in de buitenlucht. Uiteraard voor de bewoners van de leefomgeving, maar ook met prioriteit voor de bemanning op de schepen zelf. Het is een activiteit die allang tot het verleden had moeten behoren.’’

Een internationaal netwerk van installaties is ook van belang

Er gaan twee fases tegelijkertijd in. Om welke stoffen gaat het?
,,Het betreft de zogenaamde tabel I en tabel II stoffen van het CDNI-verdrag. In tabel I gaat het populair gezegd om stoffen zoals benzine, benzeen en mengsels met meer dan 10 procent ethanol. Tabel II bevat een verbod op het ontgassen van onder andere ruwe aardolie, ontvlambare vloeistoffen en koolwaterstoffen met meer dan tien procent benzeen. Deze twee fases worden gecombineerd omdat een groot deel van de stoffen uit fase één al bijna niet meer varend ontgast wordt. De markt is, onder druk van milieuwetgeving, al eerder overgegaan naar zogenaamd dedicated transport, schepen vervoeren dan geen andere lading dan bijvoorbeeld alleen benzine, waardoor er niet ontgast hoeft te worden.’’

Voor welke landen geldt het verbod dan?
,,De verdragsstaten van het CDNI: België, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg, Zwitserland en Nederland.’’

Zwitserland moet het verbod nog ratificeren, toch?
,,Ja klopt, maar de signalen dat de Zwitsers eind van dit jaar gaan ondertekenen worden steeds duidelijker en serieuzer. Helaas heeft dit lang op zich moeten wachten, maar het heeft de minister er niet van weerhouden om al een voorschot te nemen op het voornemen van Zwitserland om te ratificeren.’’

Test met een mobiele ontgasinstallatie. Foto: Port of Amsterdam

De tijd gaat snel. Zijn er al voldoende ontgasinstallaties waar de schepen met hun restladingen terecht kunnen?
,,Nee, er worden op dit moment juridische mogelijkheden gezocht om vergunningen af te geven voor deze installaties. Daarnaast zijn er voor investerende partijen nog veel onzekerheden naast het juridische deel. Denk hier aan hoeveel ontgassingen er daadwerkelijk plaatsvinden: ofwel de behoefte. Tevens moeten er locaties beschikbaar gesteld worden op openbare kades en dat is op dit moment ook onzeker.’’

In de Geul- en Chemiehaven in Rotterdam mochten binnenvaartschepen stilliggend hun tanks schoonmaken van ethanol, aardoliedestillaten, methyl-tert-butylether en koolwaterstoffen. Daar mag het niet meer van de havenmeester. Mogen ze wel varend ontgassen?
,,Ja, dat mag, binnen Nederland. De Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) geeft op een kaart aan waar dat wel en niet mag. Binnen de oranje gebieden is ontgassen toegestaan. Over het algemeen is ontgassen niet toegestaan in dichtbevolkte gebieden, bij sluizen en bruggen.’’

Verzet van onder meer de SP tegen varend ontgassen. Foto: archieffoto SP

Hoe staat het met handhaven? Krijgen schippers een boete als zij toch hun verboden restlading laten verdampen naar de atmosfeer?
,,De ILT is de handhavende partij. In Nederland is men al enige tijd aan het investeren in e-noses, snuffelpalen. Overtredingen worden ook nu al geconstateerd, met name als men ontgast in gebieden waar dit niet mag. Daarnaast zal er ook meer handhavingscapaciteit vrijgemaakt worden. Schippers moeten rekeningen houden met hoge boetes.’’

Over hoeveel tankschepen en ontgassingen hebben we het?
,,Er zijn ongeveer 1450 tankschepen in West-Europa. Niet alle schepen vervoeren producten die ontgast kunnen of hoeven te worden. Ongeveer 1100 tankschepen ontgassen, waarvan een aantal regelmatig en een aantal sporadisch. We schatten het aantal ontgassingen op dit moment in rond de tienduizend per jaar in het West-Europese vaargebied.’’

Zijn er inmiddels al nieuwe locaties van ontgasinstallaties bekend? En hoeveel moeten er ongeveer komen?
,,Wij hebben aangegeven dat er behoefte is aan tien tot vijftien mobiele ontgassingsinstallaties verspreid over Nederland. In de omgeving Amsterdam zijn op dit moment twee locaties vergund. Hiervan wordt nog minimaal gebruik gemaakt, omdat een schip ontgassen nu nog gratis is voor de verlader. Op dit moment is nog niet bekend op welke locaties er nog meer mobiele ontgassingsinstallaties toegestaan gaan worden.’’

Hoe staat het daarmee in het buitenland?
,,Daar is de situatie niet anders. Er is mogelijk een locatie in Duitsland, maar het is al een tijdje stil rondom dat project. Hoewel, naar verwachting, de meeste ontgassingen in Nederland zullen plaatsvinden is het van belang dat er ook een internationaal netwerk is van installaties. Het verdrag legt die verantwoordelijkheid bij de nationale overheden, maar het zijn natuurlijk uiteindelijk ondernemers die moeten investeren.’’

Waar mag varend ontgassen in Nederland wel?

Illustratie Rijkswaterstaat