Binnenvaartschepen verkasten al diverse malen in de Maashaven en hebben sinds deze maand de beschikking over dertien pontons om aan te leggen. (foto’s Havenbedrijf Rotterdam/Endeburg/E.Lengkeek)

Niets zo veranderlijk de afgelopen jaren als de Rotterdamse Maashaven. De aanlegsteigers voor de binnenvaart kregen diverse plekken. Aan de oostzijde is nu de laatste variant opgeleverd met dertien pontons voor aanlegplaatsen.

Ellen Lengkeek

Volgens het Havenbedrijf Rotterdam is de Maashaven met de aanleg van de drijvende pontons nu weer de grootste binnenvaarthaven van de stad. ,,Gebruiksvriendelijk, meer stroom. En vóór de kerst gereed. De nieuwe pontons passen in het streven om de binnenvaart in het centrum van Rotterdam te houden’’, aldus projectmanager Jannet de Bruijne-Bredius.
De pontons kunnen met het getij meebewegen. Ze worden op hun plek gehouden door twee stalen buispalen per ponton. Aan de zuidzijde zijn ze voorzien van hoge trappen zodat de schippers veilig van hun lege schepen kunnen stappen. Ook de walstroom is aangepast. Er komen meer schepen aan de pontons, dus is er ook meer elektriciteit nodig. De pontons zijn aangelegd door DEME en Endeburg zorgde voor de walstroom.

Getijdenpark
De Maashaven spreekt tot de verbeelding van beleidsmakers. Zo’n bak water geeft ruimte, is de gedachte en bracht de sociaaldemocraten zelfs enige tijd compleet aan het wankelen door een idee om het te dempen voor woningbouw. Ook architectenbureau Mecannoo zag er wel een campus verrijzen waar jongeren onder meer techniek konden gaan studeren.
Zover komt het niet. Wel zijn er nog altijd plannen om aan het einde van de haven, tegen de bewoning aan, een klein getijdenpark (het Nelson Mandelapark) aan te leggen over vier jaar waar Rotterdammers kunnen recreëren en wandelen. Hiervoor is de haven al deels uitgediept. Het park moet zeven hectare groot worden met verschillende ligweides en mogelijkheden tot verkoeling in het water. Ook in Rijnhaven moet zo’n getijdenpark komen met strandje (plus woningbouw) net als bij het beoogde nieuwe voetbalstadion van Feyenoord langs de Maas.

Zwarte Zwaan/Gorinchem V
De Maashaven was altijd al een drukke binnenvaarthaven van de Maasstad en herbergde ook lange tijd het school- en speeltuinschip het Zwarte Zwaantje toen er nog veel kleuters aan boord waren van binnenvaartschepen (rond 1990 waren dat er nog zo’n 730 wat nu sterk is gedaald). Zo’n zestien jaar geleden vertrok het onderwijs (LOVK) uit de Zwarte Zwaan en werd de bijna eeuwoude stoompont verkocht.
Het Zwarte Zwaantje werd gebouwd als de Gorinchem V die in 1933 ingezet werd voor de veerdienst tussen Gorinchem en Sleeuwijk. Met 36,5 meter lengte, 12,5 meter breedte en 3,25 meter de lucht in was de Gorinchem V het grootste schip uit de vloot tot dan toe. Er konden duizend mensen mee aan boord en er was plaats voor 28 tot dertig personenwagens.

Het schip was gebouwd in Sliedrecht, bij scheepswerf De Klop en ging snel aan het werk na de proefvaart op 13 februari 1933. De Gorinchem V was van groot belang, zoals alle veren dat waren in die tijd. Bruggen over de grote rivieren waren nog allesbehalve een vanzelfsprekendheid, de Merwedebrug werd pas in 1961 geopend. De Gorcumse veerdienst zette eind jaren dertig jaarlijks 142 duizend auto’s over en ettelijke honderdduizenden passagiers te voet.

Bombardement
De Gorinchem V werd in 1944 op brute wijze uit de vaart genomen. De geallieerden hielden het schip in de gaten, omdat er veel Duitsers mee overstaken in de Tweede Wereldoorlog. Op 12 september liep de Gorinchem V nog verrassend weinig schade op bij een luchtaanval, maar anderhalve maand later, op 28 oktober, was een volgend bombardement fataal. Twee Typhoonjagers lieten explosieven vallen en brachten de grote pont tot zinken. Zes Duitse militairen sneuvelden daarbij.
In het voorjaar van 1946 werd het schip gelicht en kon het weer ingezet worden voor de overtochten. Het was de genoemde Merwedebrug die de noodzaak van de veerverbinding tussen Gorinchem en ‘de overkant’ overbodig maakte. De provincie Zuid-Holland kocht de Gorinchem V in 1961 over.

Zo verdween de Gorinchem V uit de Merwede. Hij zou nog wel enige tijd ingezet blijven worden als veerpont, tussen Goeree-Overflakkee en Dintelsas en tussen Maassluis en Rozenburg.

Het schip is inmiddels weer opgeknapt voor weer een nieuw leven in Leefwerf De Biesbosch waar het vanaf volgend jaar onderdeel is van een fraai geheel nabij het Binnenvaartmuseum en verschillende andere historisch schepen.