Auteur: Matthias Vanheerentals

Onderwatergeluid is een onderbelichte, maar ernstige bedreiging voor het mariene leven. De scheepvaart is één van de grootste bronnen van het continue achtergrondgeluid. Internationale afspraken dringen zich op.

Geluidsoverlast bedreigt honderdvijftig soorten in het mariene leven, zo toont het Nederlandse studiebureau TNO aan. Vissen vertonen verstoorde eetpatronen, vormen kleinere scholen en hebben minder nakomelingen. De blauwe vinvissen passen hun zangpatroon aan om boven het geluid van het schip uit te komen, wat energie kost. Mosselen hebben een lagere groeisnelheid, een hoger metabolisme, een hoger zuurstofverbruik en meer DNA-schade. Ook zeezoogdieren zullen door onderwatergeluid minder succesvol voedsel zoeken en opnemen; voor spitssnuitdolfijnen bijvoorbeeld is dat een vermindering van meer dan 50 procent.
Elke daling van onderwatergeluid, hoe beperkt ook, kan al een groot verschil betekenen voor verschillende diersoorten, omdat het de doorlopende stress vermindert. Een school vissen zal bijvoorbeeld met een daling van zes decibel achtmaal meer ruimte krijgen om te communiceren.

Maatregelen
Het onderzoek toont aan dat elk schip een set van mogelijkheden heeft om zijn geluidsemissies te verlagen en hierdoor ook andere schadelijke emissies (CO2, NOX, SOX, PM of fijnstof) kan verminderen. Bijvoorbeeld middels een beter design van de romp en vermindering van de weerstand door beter onderhoud van scheepsromp en scheepsschroef.

Containerrederij Maersk besloot honderd van zijn containerschepen aan te passen met als doel hun energie-efficiëntie te verhogen. Er was een investering van een miljard dollar nodig om de boegen boller te maken, nieuwe propellers en propellerkappen te installeren, motoren met nieuwe technologieën af te stellen en snelheid en diepte te optimaliseren. Het leverde naast de gewenste vermindering in brandstofverbruik ook een sterke daling op van hun geluidsemissie van zes decibel (8-100 Hz band) en acht decibel (100-1000 Hz band).

Onderzoek
Volgens Gudrun Janssens van De Koninklijke Belgische Redersvereniging (KBRV) kunnen dergelijke grote technische aanpassingen niet zo maar genomen worden. ,,Technische aanpassingen, zoals een nieuwe schroef of propellor, zijn wel ingrijpend. Die beslissingen ga je – gezien de lange levensduur van het schip – niet zomaar nemen. Daar is meer onderzoek en data voor nodig. Meten is weten. De Belgische reders verwelkomen dan ook dit wetenschappelijke onderzoek. Eenvoudige maatregelen hebben ook impact. Op het vlak van slow steaming moeten er internationale afspraken gemaakt worden.’’
De échte grote maatregelen zullen eerder van toepassing zijn voor nieuwbouwschepen. Dan kan men bij de bouw al bepaalde elementen in rekening nemen, wanneer duidelijk vastgesteld is dat ze effectief zijn, bijvoorbeeld een aangepaste schroef, de vorm van de romp of type motoren.

Lagere snelheid
Het onderzoek geeft aan dat het verminderen van de snelheid van schepen in de Noordzee tot 75 procent van hun ontwerpsnelheid een flinke vermindering van geluid en emissies oplevert. Een aanzienlijke vermindering van CO2 (10 procent), NOX (11 procent), SOX (10 procent), PM10 (10 procent) gaat samen met een vermindering van het onderwatergeluid met 1 tot 4 decibel. Dit kan resulteren in een toename van het communicatiebereik of de afstand tot waar dieren een geluid kunnen waarnemen met ruwweg 20 tot 40 procent.

IMO
Vooraleer dit in de praktijk om te zetten is het noodzakelijk om dit op internationaal niveau af te stemmen. België wil de problematiek van geluidsoverlast aankaarten en samen met Canada en de sector een leidende rol opnemen binnen de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) om verdere concrete maatregelen uit te werken. België nodigt ook andere landen uit om het potentieel van geluidsreductie, reductie van CO2-emissie en energie-efficiëntie nader te bestuderen en hun bevindingen binnen de IMO te delen.
,,België speelt een voortrekkersrol en wil nauw samenwerken met de sector, internationale partners en ngo’s’’, zegt vice-eersteminister en minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne. ,,Onze ambitie is om de CO2-uitstoot te verminderen met 55 procent tegen 2030. Tegen 2050 streven we naar zero emissions. Ook inzake de reductie van onderwatergeluid moeten we ambitieus zijn.’’

Concrete uitwerking
Herlinde Vanhoutte, marine-expert bij de Belgische Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, benadrukt dat er vanuit België voldoende wil is om op dit thema verder te werken. ,,De scheepvaart neemt toe en dus moeten we nu handelen om te voorkomen dat het probleem nog groter wordt. Zeker in de druk bevaren Noordzee beseffen de omringende landen dat enkel een gezamenlijke actie het mariene leven ten goede kan komen. De studie is veelbelovend. Het moet nu op internationaal niveau besproken en verder ontwikkeld worden. Binnen het OSPAR, het Verdrag inzake de bescherming van het mariene milieu in het noordoostelijk deel van de Atlantische Oceaan, zullen zeker ook maatregelen besproken worden. Daarin zullen de acties voor onderwatergeluid ook verder toenemen. Nederland heeft op OSPAR-niveau al een grote monitoring opgestart. Die problematiek leeft daar. Ook binnen de Europese kaderrichtlijn Mariene Strategie is duidelijk dat meerdere landen op onderwatergeluid inzetten. Ze zijn zich er ook van bewust dat het een gezamenlijke actie moet zijn.’’

Bewustwording
Thomas De Spiegelaere, woordvoerder van de Federale Overheidsdienst Mobiliteit: ,,We zullen dit samen met enkele landen bij de IMO proberen doordrukken. We hebben dit onlangs ook aangekaart in de rand van president Bidens Leaders Summit on Climate. Als we dit op alle internationale fora op de agenda zetten, kunnen we vooruitgang boeken. We zetten in op bewustwording. We zijn nog niet in het stadium van begeleidende of ondersteunende maatregelen.’’