Het havengebied van Kampen, onderdeel van Port of Zwolle.

Varen op groene waterstof, dat is het uiteindelijke doel. Met steun van provincie Overijssel werkt een breed samenwerkingsverband aan een ambitieus plan om dit vanaf 2023 te realiseren. Uniek is dat alle elementen in de keten zijn vertegenwoordigd, van binnenvaartschip tot havenfaciliteiten, waterstofproductie en windturbines die de elektriciteit leveren voor de waterstofproductie. Dit jaar zijn de voorbereidingen gestart met onder meer de vergunningaanvragen.

Port of Zwolle is het gezamenlijke havenbedrijf van de gemeenten Kampen, Meppel en Zwolle. Elk jaar wordt een ondernemer uitgeroepen tot ‘Havenondernemer van het Jaar’. Zij maken deze eretitel meer dan waar, zo blijkt ook uit dit artikel. Bert Weever, Nutte Visser en Thecla Bodewes zijn de titelhouders van respectievelijk 2017, 2018 en 2019.

Emissievrij varen
De binnenvaartsector is verantwoordelijk voor een fors aandeel in de totale binnenlandse emissies van CO2, fijnstof en stikstofoxiden. Groot voordeel van varen op waterstof is nu dat dit emissievrij gebeurt. In zogenaamde waterstofbrandstofcellen wordt op het schip elektriciteit opgewekt waarmee een elektromotor wordt aangedreven. De waterstof wordt hierbij samen met zuurstof omgezet in water. Dat is dan ook het enige dat vrijkomt.
Een van de partners in de samenwerking is het bedrijf Sendo Shipping dat sinds 2019 de volledig elektrische Sendo Liner in de vaart heeft en hiermee in hetzelfde jaar werd bekroond met de KNVTS-prijs ‘Schip van het jaar’. Aan boord wordt nu nog elektriciteit opgewekt met behulp van een dieselgenerator. De volgende stap is dit met brandstofcellen in combinatie met groene waterstof te doen. Sebastiaan van der Meer, eigenaar van de Sendo Liner licht toe: ,,Inmiddels hebben we al drie jaar heel goede ervaring opgedaan met elektrisch varen. We zijn nu klaar voor de volgende stap: de Sendo Liner is tenslotte al helemaal waterstofvoorbereid.’’
De Sendo Liner vaart doorgaans op een vast traject tussen Westerbroek (Groningen) en Rotterdam. Dit soort afstanden kunnen met waterstof aan boord worden overbrugd.

De casus Zuiderzeehaven in Kampen
Het plan omvat lokale productie van groene waterstof ter plaatse van de IJDT-terminal, een gezamenlijke onderneming van vervoerder MCS en groene energieleverancier Windkr-acht. Windturbines en zonnepanelen zorgen voor de elektriciteit die nodig is om groene waterstof te produceren. ,,Het lokale elektriciteitsnet in de Zuiderzeehaven zit aan z’n maximale capaciteit. Normaliter zou daarom geen nieuwe opwekcapaciteit van zon en wind mogelijk zijn. Met waterstofproductie slaan we straks twee vliegen in een klap: meer groene stroom én emissievrije scheepvaart’’, aldus directeur Bert Weever van Windkr-acht. MCS-directeur Nutte Visser vult hierop aan: ,,We nemen graag het voortouw op de weg naar emissievrije binnenvaart. Met onze klanten bespreken we hoe we gezamenlijk kunnen bijdragen aan een duurzamer product.’’
Vanaf de terminal zullen schepen worden bevoorraad. Daarnaast zal de waterstof beschikbaar zijn voor wegtransport, met name voor vrachtvervoer. ,,Om een gezonde business case te creëren maken we de basis zo breed mogelijk. Ook het wegtransport moet namelijk groener worden. Op deze manier maken we de kans van slagen van ons project zo groot mogelijk’’, aldus de projectregisseur Rik Duijn. Eind 2021 is de vergunningaanvraag voor de waterstofproductie op de IJDT-terminal opgestart.

Regionale uitbreiding naar een waterstofcorridor
Hoe krachtig dit initiatief in de Zuiderzeehaven van Kampen ook is, het is een begin. Jeroen van de Ende, directeur van Port of Zwolle is hier duidelijk over: ,,Onze gedachte is een corridor te ontwikkelen waarmee schepen over de diverse trajecten van Midden- naar Noord-Nederland van groene waterstof kunnen worden voorzien. Ons palet van samenwerkingspartners zal steeds groter worden.’’ Uiteindelijk doel is dat het concept van varen op groene waterstof uitgroeit in de regio en daarbuiten. Hierop is geanticipeerd, onder meer via de keuze van bevoorraden met waterstof. Dit zal gebeuren met multi-element gas containers (MEGC), die aan en van boord worden gezet. In principe kan dit systeem zonder bijzondere aanpassingen ook in andere havens worden toegepast.

Aansluiting op landelijk beleid
Op nationaal niveau bepaalt het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat het beleid. Dit ministerie is initiatiefnemer geweest van de Green Deal Zeevaart, Binnenvaart en Havens die in 2019 mede is ondertekend door de provincie Overijssel. Deze Green Deal staat voor een ambitieus plan voor 2030: 150 binnenvaartschepen met een emissievrije aandrijflijn, en over de hele linie 40 tot 50 procent CO2-reductie ten opzichte van 2015. Daar is nog wel innovatie voor nodig, en dat is waar Thecla Bodewes, boegbeeld van Topsector Water & Maritiem, zich sterk voor maakt: ,,Waterstof staat hoog op de agenda van de topsector. Uiteindelijk wordt waterstof de oplossing, is mijn persoonlijke visie.’’

Krachtige spelers in een brede samenwerking
Gedurende 2021 is een bijzondere samenwerking ontstaan tussen initiatiefnemers (MCS, Windkr-acht, Sendo Shipping en Milo), Port of Zwolle en de regionale en lokale overheden (provincie Overijssel en de gemeenten Kampen en Meppel). Met steun van de provincie Overijssel heeft Hysolar Innovatie & Advies een haalbaarheidsstudie uitgevoerd. Juist de provincie stimuleert al jarenlang goederentransport over water in haar beleid, dit om de wegen zoveel mogelijk te ontlasten. Het mede ondertekenen van de Green Deal sluit daar naadloos op aan.

Voor verdere informatie: Milo B.V., Rik Duijn, r.duijn@miloheiloo.nl