In de binnenvaart bestaat al geruime tijd commotie onder de Rijnvarenden vanwege dubbele heffing van sociale zekerheidspremies door verschillende EU-lidstaten. Onlangs is daarover een belangrijke uitspraak gedaan door de Hoge Raad. Met als resultaat: verwarring alom voor opvarenden.

Ellen Lengkeek

Rijnvarenden die in Nederland wonen, betalen hier belasting, maar in bijvoorbeeld Luxemburg sociale zekerheidspremies. De Nederlandse Belastingdienst heft daarna – ook al zijn in een andere lidstaat sociale zekerheidspremies afgedragen – nu nogmaals sociale verzekeringspremies. De Rijnvarenden waarvoor in een andere lidstaat al sociale zekerheidspremies zijn betaald zijn daarmee dus dubbel de klos.
De Hoge Raad heeft geoordeeld dat Nederland (dubbele) sociale zekerheidspremies van Rijnvarenden kan heffen, ook al zijn die in een andere lidstaat al betaald. En belangrijk: die door het andere lidstaat ook niet meer worden terugbetaald. Voor de uitspraak van de Hoge Raad heeft een achttal zaken van werknemers met een werkgever in Luxemburg model gestaan.

Wij vroegen advocaat Marius van Dam, van Van Dam & Kruidenier Advocaten, om uitleg. Hij is gespecialiseerd op het gebied van het transportrecht en het binnenvaartrecht.

Wat is er aan de hand?
,,In deze zaken, waarin de Hoge Raad heeft beslist, waren Rijnvarenden in dienst van Luxemburgse werkgevers. Ze werkten in verschillende lidstaten en waren in dienst van een Luxemburgse werkgever, die in Luxemburg de sociale zekerheidspremies heeft betaald. Europese wetgeving bevat procedures om een dubbele heffing van de Rijnvarenden te voorkomen en biedt hen bescherming tegen heffing van dubbele sociale zekerheidspremies.
Maar een aantal lidstaten waaronder Nederland en Luxemburg heeft een afwijkende overeenkomst gesloten, die op een andere wijze bepaalt in welke staat sociale verzekeringspremies moeten worden geheven. Dit is de Rijnvarendenovereenkomst.

De Hoge Raad heeft in juli geoordeeld dat de Rijnvarendenovereenkomst een uitzondering maakt op de Europese verordeningen. Dit betekent dat de Rijnvarende zich niet kan beroepen op de beschermende procedureregels van de Europese verordeningen. Daardoor kunnen inwoners van staten die de Rijnvarendenovereenkomst hebben gesloten gemakkelijker worden geconfronteerd met dubbele heffingen dan inwoners van staten als Tsjechië en Roemenië. Dat geldt dus ook als zij op hetzelfde binnenvaartschip varen.’’

Is de fiscale positie van mensen die op de Rijn werken nu direct veranderd?
,,De uitspraak heeft geen invloed op de vraag waar loon-/inkomstenbelasting moet worden betaald. Dat is in beginsel de staat van de woonplaats van de Rijnvarenden en dat was dan ook niet de inzet van deze procedures. Het gaat om de sociale zekerheidspremies. In Nederland wonende Rijnvarenden genieten daardoor en ten gevolge van de uitspraak van de Hoge Raad minder bescherming tegen een dubbele heffing door meerdere lidstaten.’’

Klopt het dat Rijnvarenden zijn aanslagen voor tienduizenden euro’s?
,,Ja, dit klopt. Vaak betreffen de heffingen premie volksverzekeringen door Nederland, die ook al in Luxemburg zijn afgedragen, een aantal jaren.’’

En moeten zij nu betalen? Het kabinet vroeg eerder aan de Belastingdienst om een betaalpauze voor deze groep.
,,Dat valt nog te bezien. In reactie op een motie van Lodders (VVD), Omtzigt (CDA) en De Vries (VVD) over onder meer Rijnvarenden hebben de staatssecretaris van Financiën en de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid toegezegd met Luxemburg in contact te treden om een oplossing te bewerkstelligen. Omdat dat overleg door de coronacrisis op zich liet wachten heeft de staatssecretaris gezegd dat er tijdelijk geen invorderingsmaatregelen worden getroffen. Voorlopig hoeft er dus niets te worden betaald. En mocht dat overleg met Luxemburg tot niets leiden,
dan overweegt Nederland zelf een oplossing.’’

Hoe groot schat u het aantal gedupeerden in?
,,Naar mijn inschatting gaat het om honderden Rijnvarenden, waarvan een groot deel door mij wordt vertegenwoordigd. ‘’

De VVD pleit in de Tweede Kamer voor aanpassing van de Rijnvarendenovereenkomst, want: ‘Het is gebleken dat dubbele premieheffing niet wordt voorkomen door deze overeenkomst’. Bent u het daarmee eens?
,,Om de Rijnvarenden dezelfde bescherming te bieden die andere werknemers die in twee of meer lidstaten werken wel genieten, is aanpassing een oplossing. Overigens is het nog niet gezegd dat de andere staten die de Rijnvarendenovereenkomst hebben gesloten het eens zijn met de interpretatie van de Hoge Raad. Ook is niet uitgesloten dat deze kwestie alsnog aan het Hof van Justitie van de Europese Unie wordt voorgelegd.’’

Waarom hebben we deze Rijnvaartovereenkomst?
,,De doelstelling was dat de op hetzelfde schip als Rijnvarenden tewerkgestelde personen in dezelfde lidstaat sociale verzekeringspremies zouden moeten betalen. Die doelstelling wordt in het geheel niet bereikt, omdat de overeenkomst maar door een beperkt aantal staten is ondertekend. Daarom heeft het geen betekenis voor inwoners van andere lidstaten en werkgever. De Rijnvarendenovereenkomst schiet in die zin zijn doel voorbij. Dit kan zorgen voor een minder goede concurrentiepositie van in Nederland wonende Rijnvarenden en daarmee tot scheve verhoudingen tussen bemanningsleden.’’

Dat wordt lang wachten tot er duidelijkheid komt in deze ‘belasting-draaikolk’?
,,De betreffende Rijnvarenden zijn al zo’n tien jaar met de zaak bezig. Met procedures op verschillende fronten. Dat komt omdat enerzijds de Belastingdienst, die onder staatssecretaris valt, de sociale zekerheidspremies heft. Anderzijds heeft de Sociale Verzekeringsbank, die onder de minister valt, het laatste woord in vaststelling van de lidstaat waarin de sociale zekerheidspremies moeten worden betaald. Mede daardoor kan het nog lang duren voordat er (meer) duidelijkheid komt in deze sociale zekerheids-draaikolk.’’