Ben Grootenboer (links) en Leo van Zon bij een van de XXL-tankers van Somtrans.

Alles is groot aan de XXL-binnenvaarttankers van Somtrans. Toch kunnen deze giganten van de Belgische rederij ook bij lage waterstanden de rivier op dankzij een ingenieuze innovatie: het FLEX Tunnelsysteem van Damen Marine Components. ‘Tientallen centimeters pure winst in vergelijking met vroeger.’

Met een lengte van 135 meter, een breedte van 22,80 meter, een diepgang van 5,50 meter en een laadvermogen van 12.650 ton behoren de XXL-tankers van Somtrans tot de allergrootste binnenvaartschepen. ,,Het zijn geen kleine jongens inderdaad’’, zegt Ben Grootenboer, fleet manager bij Somtrans, met gevoel voor understatement.
De Belgische rederij heeft inmiddels drie van deze reuzentankers in de vaart: de Somtrans LNG, Diamant en Briljant. De Somtrans Smaragd, wordt momenteel afgebouwd en is naar verwachting begin 2021 gereed om de rivier op te gaan.
Alle vier zijn ze uitgerust met een compleet manoeuvreersysteem van Damen Marine Components. Dat bestaat onder meer uit vier vergrote HD-profielroeren waarbij elke set is voorzien van een onafhankelijk werkende stuurmachine type 2DWK, een SP2700-besturingssysteem en een Van der Velden® FLEX Tunnelsysteem. De twee flexibele tunnels in de scheepsromp zijn in- en uitklapbaar en zorgen ervoor dat de tankers met schroefdiameters van maar liefst twee meter ook bij lagere waterstanden inzetbaar zijn.
De FLEX Tunnels, geïntegreerd in de romp, kunnen worden ingetrokken wanneer het schip geladen in de rivier ligt. Het water kan hierdoor onbelemmerd naar de propellers stromen, en het schip ondervindt een stuk minder weerstand bij het bewegen door het water.

Winst
Door de verbeterde watertoevoer naar de propellers kan een schip tijdens laag water langer operationeel blijven. Ben Grootenboer: ,,Normaliter hebben onze tankers schroeven van 1,80 meter; met een diepgang van 1,70 meter pakt zo’n schroef dan eigenlijk al te veel lucht. Nu kunnen we zelfs bij 1,40 meter met een geladen schip vertrekken. Doordat je met minder diepgang toch schroefwater blijft houden op je stuurwerk, blijf je altijd manoeuvreerbaar. En je gaat vooruit.’’
Ook in minder beladen staat zijn er voordelen. Als een schip hoog in het water ligt, komen de propellers boven het water uit en functioneren ze niet naar behoren. Door dan de FLEX Tunnels uit te klappen wordt de luchttoevoer afgesloten en het water letterlijk naar de propellers gezogen. ,,De schroeven krijgen dan veel meer water. Daardoor heb je minder toeren nodig om dezelfde snelheid te halen. Zo verbruik je minder gasolie.’’
De bediening van de FLEX Tunnels is ook niet al te ingewikkeld. ,,Het is één knop! Daarmee kun je de tunnels in- of uitklappen. Simpeler kan niet. Ik kan ze iedereen aanbevelen.’’

Schroef
De XXL-tankers van Somtrans zijn gebaseerd op een bestaand schip, de Vinotra 10. Somtrans wilde eenzelfde soort schip bouwen, 135 meter lang en 22,80 meter breed, maar dan met twee in plaats van drie motoren. Om het vermogen van tweemaal 2000 pk efficiënt over te brengen werd gekozen voor een zo groot mogelijke schroef: twee meter. Leo van Zon, area sales manager van DMC: ,,En dat in combinatie met FLEX Tunnels, zodat Somtrans altijd de vaardiepte kan halen van een normale tanker met deze maat. Bijkomend voordeel van de grotere schroeven is dat de roeren konden worden vergroot, wat zorgt voor ultieme manoeuvreerbaarheid.’’
Hij vergelijkt het met yin en yang. ,,Je moet een balans zien te vinden tussen koersstabiliteit en manoeuvreerkracht. De cruciale vraag daarbij: wat is het vaarprofiel? Onder een auto die Formule 1-races gaat rijden zet je ook geen tractorbanden. Het bepalen van het vaarprofiel kan alleen op basis van vertrouwen, tussen de reder, de ontwerper van het schip en in dit geval DMC.’’
De inzet van FLEX Tunnels kan een aanzienlijke brandstofbesparing opleveren, maar dat verschilt per geval. ,,Het eerste schip dat in 2015 van FLEX Tunnels kreeg, de Rhenus Duisburg, haalt een rendement van 22 procent. Maar dat schip vaart elke week dezelfde route. Somtrans heeft een uitstekend en perfect varend schip voor de manier waarop zij het exploiteren binnen hun businessmodel.’’

Nieuwbouw
Omdat de hele scheepsromp moet worden ontworpen op de inbouw van de tunnels, is het Flex Tunnelsysteem alleen geschikt voor nieuwbouwschepen. DMC werkt op dit moment mee aan verschillende nieuwe scheepsontwerpen met FLEX Tunnels. Zeker sinds de lage waterstanden op de Rijn in 2018 is de vraag naar het tunnelsysteem toegenomen. Op de lange termijn zouden langere perioden van droogte en extreem lage waterstanden immers eerder regel dan uitzondering kunnen worden.