Naast interviewer Jordi Kloos (uiterst links) het gesprekspanel uit het ‘webinar’: van links naar rechts Sunniva Fluitsma, Michiel Verwerft en Dirk van der Meulen.

Het gifdrama op de Fox, waarbij het schippersechtpaar op de intensive care van het ziekenhuis terechtkwam, houdt de binnenvaart flink bezig. ‘Want hoe weten we dat we veilig zijn bij een gegaste lading?’ Er wordt zelfs actie gevraagd van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.

Ellen Lengkeek

Dertien binnenvaartschepen en vier duwbakken werden eind vorig jaar geladen met Oekraïense zonnebloemschrootpellets (sunpellets) uit de bulkcarrier Smarta in de Amsterdamse haven. Met de partij in de Fox ging het mis. Het echtpaar – en hun hondje – raakte vergiftigd door fosfine uit de lading (rattengif) die ze onderweg inademden en moest met spoed in Nieuwegein van boord worden gehaald. Ook vijf andere schepen die uit hetzelfde zeeschip hadden geladen werden stilgelegd. Gelukkig gaat het weer beter met het schippersechtpaar, wordt er weer gevaren, maar de schrik zit er goed in.
Tijdens een livedebat op internet werd de heikele kwestie door Nieuwsblad Transport en Schuttevaer besproken. Aanwezig daarbij deskundige Michiel Verwerft (fumigation, giftige gassen) van Eco Worldwide Solutions.
Sunniva Fluitsma, woordvoerder van de Algemeene Schippers Vereeniging (ASV), verwoordde in het debat vooral de angst van veel collega-schippers. Want die zit er bij schippers in na het fosfinedrama. ,,Hoe kunnen we weten dat we veilig zijn? Hoe wordt er met de lading omgegaan en hoe heeft dit kunnen gebeuren?’’, opende Fluitsma het gesprek.
Het wachten is op uitslagen van onderzoek door de haven van Amsterdam en de Arbeidsinspectie, maar ook op de politiek. Schuttevaer-hoofdredacteur Dirk Van der Meulen vindt dat, nu ruim drie maanden na het ongeluk, te lang duren. Hij sprak over de noodzaak van groot onderzoek, omdat dat nu fragmentarisch gebeurt en wijst op de rol van de Onderzoeksraad van Veiligheid, die voor zichzelf nog geen positie ziet in het verhaal. Van der Meulen: ,,Dit fosfine-incident is voor de binnenvaart als sector net zo groot als de vuurwerkramp in Enschede. Ik durf het, gezien het gewicht voor de binnenvaart, daarmee te vergelijken.’’

Moeten binnenvaart-schippers zelf hun lading doormeten ter controle op giftig gas? Die vraag komt op, na het fosfinedrama rond het zeeschip Smarta. De bulkcarrier bracht een vergiftigde begaste lading mee.

Een lading zonnebloemschrootpellets voor veevoeder met daarin giftig fosfinegas, om ongedierte te doden, kostte bijna het leven van de binnenvaartschippers André en Vanessa de Waardt. Als een sluipmoordenaar trok onderweg het gas in hun lichaam. In een debat werd gesproken over eigen meetapparatuur aan boord om dit soort drama’s te voorkomen. Het gifongeluk op de Fox leidde tot een interessant gesprek op initiatief van Nieuwsblad Transport en Schuttevaer, dat ook schippers via de computer of telefoon konden volgen. Dirk van der Meulen, hoofdredacteur Schuttevaer, Sunniva Fluitsma, woordvoerder Algemeene Schippers Vereeniging (ASV) en Michiel Verwerft, van Eco Worldwide Solutions (EWS) vormden het panel. Zij werden bevraagd door journalist Jordi Kloos. De sector kon via een livechat meepraten. ,,Mijn oren staan wagenwijd open’’, chatte Mieke Kuipers als eerste.

Hoe diep?
Veiligheid stond uiteraard centraal. Want het bewuste zeeschip is op een moment vrijgegeven en de lading zou dan gasvrij moeten zijn of volgens het havenprotocol van Amsterdam op een aanvaardbaar niveau. ,,Maar tot hoe diep wordt de lading doorgemeten?’’, vroeg Sunniva Fluitsma zich af. ,,Er is tot een meter diepte gemeten en we weten allemaal hoe diep een zeeschip is.’’ Dat de lading van het zeeschip op bijzondere wijze middels ‘fosfinepillen’ zou zijn gegast, zoals Van der Meulen hoorde, werd door Verwerft ontkracht. Volgens hem is dat niet bijzonder, maar een beproefde methode waarbij wel een risico kan ontstaan dat de pillen bij latere overslag en wanneer er kort is gevaren niet helemaal zijn uitgewerkt.
Een oplossing volgens ASV kan zijn dat ook in de ruimen van de binnenvaartschepen, waarin de lading wordt overgeslagen, wordt gemeten. En dat er voor ieder binnenvaartschip een certificaat komt dat het veilig is om te varen. In praktijk een monsterklus omdat de ‘gasdokter’ dan tijdens de hele lossing van een zeeschip aanwezig moet zijn.

Piepen
Ook het zelf gebruiken van een digitale fosfine-meter, die piept bij gevaarlijk hoge levels, werd besproken. ,,Als het aanvullend is op bestaande regels en protocollen is dat prima, maar de verantwoordelijkheid ligt wel bij de verlader. Die moet zorgen voor een goed product dat veilig is om te vervoeren’’, reageerde Fluitsma.
,,Want wat gebeurt er als de meter gaat piepen terwijl er op jouw schip wordt overgeslagen’’, vroeg de woordvoerster van ASV zich hardop af tijdens het debat. ,,Zegt de schipper dan ‘ho met lossen’? En wat gebeurt er als jouw meter niet klopt? Wie betaalt dan de rekening? Daar moet je met elkaar goed over nadenken. Als ASV kunnen wij daar nu geen advies op geven. Het is de keuze van de schipper zelf om meetapparatuur te gebruiken. Alles voor de veiligheid. Er zijn inmiddels best goede apparaatjes die redelijk goed betaalbaar zijn maar dat is geen oplossing. Hooguit voor erbij.’’

Kamervragen
Zorgen over fosfine in ladingen zijn er niet voor het eerst. Al negentien jaar geleden werden Kamervragen gesteld over fosfinegebruik in ladingen. Daarmee refereerde Van der Meulen aan een evacuatie van schepen in de Waalhaven door een hoge concentratie fosforwaterstof in een lading rijst.
Er is angst voor gezondheidsproblemen die pas later zichtbaar worden. ASV vindt dat de binnenvaartschipper moet weten dat een lading met fosfine is behandeld. ,,Nu weten we dat niet’’, aldus Fluitsma. ,,En schippers vragen zich door dit ongeluk af, waarmee ze in de afgelopen jaren allemaal wel niet hebben rondgevaren.’’
De partijen zijn in afwachting van verdere onderzoeken en vinden dat ook de minister moet bijdragen in het debat hoe een dergelijk drama in de toekomst kan worden voorkomen. Want dat we hiervan moeten leren stond voor iedereen in het debat vast.

Fosfine

Fosfine is een kleur- en geurloos gas dat wordt gebruikt als bestrijdingsmiddel. Het wordt in containers toegepast om ongedierte te bestrijden.