Veerpont Gorinchem V net vertrokken vanaf de Zuid-Hollandse oever in Gorinchem. Op de achtergrond nog een stoomraderboot met sleep in de opvaart. (archief Jos Hubens)

Na twee keer bij de scheepssloperij gelegen te hebben bestaat zij nog steeds: de historische stoomveerpont Gorinchem V. Samen met de museumschepen Rene Siegfried, LASHbak CGS 6013, Veerdienst 3 en Marot van stichting De Binnenvaart en de Oosterwijk, Geran, La Bohème en Avenier maakt het schip deel uit van Leefwerf De Biesbosch in Dordrecht.

Jos Hubens, ambassadeur De Binnenvaart.

De dubbelschroefstoom veerpont met een vermogen van twee maal 150 ipk was gebouwd in Sliedrecht, bij scheepswerf De Klop en deed zijn proefvaart op 13 februari 1933. De Gorinchem V werd ingezet op de Boven-Merwede in de veerdienst tussen Gorinchem en Sleeuwijk. Met 36,50 meter lengte en 12,50 meter breedte was de veerpont, een zogenaamde zijlader, het grootste schip uit de vloot tot dan toe. Er konden duizend mensen mee overgezet worden en er was plaats voor circa dertig personenwagens. De Gorcumse veerdienst zette eind jaren dertig jaarlijks 142 duizend auto’s over en ettelijke honderdduizenden passagiers te voet.
De veerpont Gorinchem V was van groot belang, zoals alle veren dat waren in die tijd. Bruggen over de grote rivieren waren nog allesbehalve een vanzelfsprekendheid. De Merwedebrug werd pas in 1961 geopend.

Gezonken
De Gorinchem V werd in 1944 op brute wijze uit de vaart genomen. De geallieerden hielden het schip in de gaten, omdat er veel Duitsers mee overstaken in de Tweede Wereldoorlog. Op 12 september liep de Gorinchem V nog verassend weinig schade op bij een luchtaanval, maar anderhalve maand later, op 28 oktober, was een volgend bombardement fataal. Twee Typhoonjagers lieten explosieven vallen en brachten de grote pont aan de linkeroever tot zinken. Zes Duitse militairen sneuvelden daarbij. In het voorjaar van 1946 werd het schip geborgen en na reparatie kon het weer ingezet worden voor de overtochten. Het was de genoemde Merwedebrug die de noodzaak van de veerverbinding overbodig maakte. De provincie Zuid-Holland huurde de Gorinchem V voor korte tijd in 1961 en zette haar in voor de veerdienst tussen Ooltgensplaat en Dintelsas. Aan het eind van 1961 kocht de provincie de veerpont over, voor de verbinding tussen Maassluis en Rozenburg op de Nieuwe Waterweg. De stoomvaart liep op zijn einde in de zestiger jaren en ook de Gorinchem V werd opgelegd en aan de sloop aangeboden.

De Zwanen van de AMVV
In 1961 werd door Adri Barèl (1923-2013) de Algemene Maatschappij voor Varenden opgericht. In die tijd telde de binnenvaart zo’n negentienduizend schepen en ruim tachtigduizend opvarenden. In 1964 werd de AMVV officieel erkend. In dat jaar werd, vanuit het toenmalige Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, voor het eerst subsidie ontvangen voor de sociale culturele activiteiten en het welzijnswerk in de binnenvaart.
Het belangrijkste doel van de AMVV was, in de breedste zin van het woord: de schipper uit het sociale isolement te halen. Er waren nog geen telefoons of computers aan boord. In bijzondere gevallen werden zaken gecommuniceerd via sluizen en sluiswachters, waar met krijt op een bord geschreven werd dat er een bericht voor je was. Langs de Rijn en in Dordrecht waren zogenaamde orderstations die via luidsprekers de boodschap probeerden over te brengen aan boord. Kinderen werden soms zes weken niet opgehaald van het internaat of gingen zelfs alleen de vakanties naar boord en dus naar huis.
Op het hoogtepunt van haar bestaan had de AMVV zeven ‘ontmoetingszwanen’. In 1967 werd de Witte Zwaan in de Leuvehaven in Rotterdam in gebruik genomen, in 1968 volgenden de Zwarte Zwaan in de Rotterdamse Maashaven en de Zilveren Zwaan in Maasbracht, gevolgd door de Gulden Swaen in Antwerpen, de Blauwe Zwaan in Groningen en de Groene Zwaan in Terneuzen. De Bonte Zwaan in Amsterdam werd in 1980 een sluit- en pronkstuk in de reeks, hierop was zelfs de schippersbeurs gevestigd.
In 1965 werd de basis gelegd voor onderwijs aan varende kleuters. Voor deze kinderen werd in 1967 de veerpont Gorinchem V gekocht om te dienen als speeltuinschip. De opbouw werd verwijderd en daarvoor in de plaats kwamen speeltoestellen en een grote zandbak. Het schip werd afgemeerd langszij de Zwarte Zwaan in de Maashaven en kreeg de toepasselijke naam: Zwarte Zwaantje. Daarmee was de Gorinchem V gered van de sloop.

Leefwerf De Biesbosch
De mobiele telefoons kwamen in de binnenvaart als eerste in gebruik. Daarmee verviel ook de functie van het AMVV. De Zwanen werden verkocht en voor andere doeleinden gebruikt. Het Zwarte Zwaantje bleef nog lang in de Maashaven liggen, maar in 2017 kwam zij opnieuw bij een scheepsloperij terecht: Stolk Handelsonderneming in Hendrik-Ido-Ambacht.
In Dordrecht zijn Leefwerf De Biesbosch en stichting De Binnenvaart bezig om de Zuidelijke Insteekhaven en het terrein aan het Wantij van de voormalige scheepswerf De Biesbosch in te richten voor historische binnenvaartschepen. Het Zwarte Zwaantje zou in deze haven uitstekend passen, tussen wal en schip, als drijvend park en ontmoetingsplaats. Na inspectie van het schip heeft stichting Leefwerf De Biesbosch het Zwarte Zwaantje in 2018 dan ook gekocht. Inmiddels zijn de stuurhut en opbouw, inclusief schoorsteen weer herbouwd op de Gorinchem V zodat zij haar oude aanzicht weer in alle glorie terug heeft.