Een deel van de oplossing voor CO2-reductie kan komen van afvangsystemen. (bron: LAIIER)

Vanaf volgend jaar gaat de scheepvaart in de Europese Unie betalen voor de uitstoot van CO2. De jaarlijkse kosten per Nederlands schip gaan uiteindelijk oplopen tot gemiddeld 500 duizend euro. Toch zijn reders en havenbedrijven voorstander van de beprijzing van de uitstoot van broeikasgassen.

Jan van den Berg

De Europese Unie heeft een ambitieus doel als het gaat om de inperking van broeikasgassen. In 2030 moet een vermindering van de uitstoot van 55 procent zijn behaald ten opzichte van 1990. Twintig jaar later moet Europa klimaatneutraal zijn. Geen enkele sector of economische activiteit ontkomt daarmee aan drastische maatregelen om deze doelen te halen.
Een belangrijk instrument hiervoor is het Europese handelssysteem voor emissierechten EU-ETS. Daar gaat de scheepvaart ook onder vallen, legt Nick Lurkin uit. Hij is beleidsadviseur klimaat en milieu bij de redersvereniging KVNR. ,,Volgend jaar moet voor 40 procent van de CO2-uitstoot worden betaald en in 2025 voor 70 procent. Het jaar daarop geldt dit voor de volledige uitstoot.’’ Reders moeten de emissierechten zelf kopen op een veiling of via een handelaar.
Dit is de essentie van het beleid, maar niet het complete plaatje. Er zijn volledige emissierechten verschuldigd voor vaarten tussen havens in de EU. Vaarten tussen een haven in de EU en één erbuiten worden met 50 procent belast. Dit geldt voor alle schepen ongeacht de vlag waaronder ze varen. Daardoor werkt EU-ETS niet concurrentieverstorend.

5000 bruto ton
Verder zijn de emissierechten voorlopig alleen van toepassing op passagiers- en vrachtschepen van 5000 bruto ton en meer. Of schepen tussen de 400 en 5000 ton er ook onder gaan vallen, wordt in 2026 bekeken. Lurkin benadrukt dat de KVNR als een van de weinige redersverenigingen hard voor deze mogelijkheid tot herziening heeft gelobbyd. Nederlandse reders willen namelijk een gelijk speelveld voor grote en kleine schepen en willen dat ook hun kleine schepen deelnemen aan EU-ETS, omdat dit een stimulans voor is verduurzaming.
,,De reden hiervoor is dat het systeem reders dwingt om te innoveren. Als je schepen geen CO2 uitstoten, betaal je daar niet voor. Er is dus een goede reden om over te schakelen op brandstoffen die minder of geen CO2 opleveren of op scrubber-systemen die behalve zwaveloxiden ook CO2 afvangen. Die investeringen kosten veel en je wilt niet in de positie raken dat je moet concurreren met reders die die investeringen niet willen doen en dus met vervuilende schepen blijven varen.’’

Verduurzaming
De KVNR staat op het standpunt dat de opbrengsten van de emissierechten ten goede moeten komen aan de verduurzaming van de scheepvaart, zegt Lurkin. ,,Dat kan in allerlei vormen, zoals subsidie op schone brandstoffen als waterstof of groene methanol. Ook kun je denken aan investeringssubsidies voor schone motoren en systemen die CO2 afvangen. Wat dat laatste betreft, moeten regelgevers overigens nog wel vaststellen hoeveel CO2 wordt bespaard. Het mag niet alsnog in de atmosfeer belanden.’’

Rekening
Zeker is dat er veel geld gemoeid is met de emissierechten. Onderzoeksbureau CE Delft heeft uitgerekend wat de kosten voor Nederlandse reders zijn. Het bureau is daarbij uitgegaan van een vloot van 609 schepen van 5000 bruto ton of meer. In de periode 2025-2029 zal daarvoor jaarlijks 318 miljoen euro moeten worden betaald, ofwel zo’n 522 duizend euro per schip. Voor grotere schepen, die uiteraard meer brandstof verstoken, kan de rekening flink hoger uitvallen. Voor RoPax-schepen komt dat uit op gemiddeld 3,4 miljoen euro per schip per jaar.

Methaan
Het ETS heeft nu alleen betrekking op CO2, maar er zijn meer broeikasgassen, zoals methaan en lachgas. De bedoeling is dat reders gaan rapporteren hoeveel van deze gassen hun schepen uitstoten, zoals dat nu al gebeurt voor CO2. De moeilijkheid daarbij is dat er nog geen goede meetmethode bestaat om deze uitstoot te meten. ,,Simpel gezegd: niemand weet nog hoe we dit moeten gaan monitoren en rapporteren’’, vat Lurkin de toestand samen.
Wel loopt er een R&D-onderzoek in het kader van het RDM-programma naar het afvangen van CO2 en mogelijk ook methaan die ontsnapt aan boord van het kraanschip Sleipnir van Heerema Marine Contractors. Hierbij zijn onder andere ook tankerrederij Anthony Veder, machinebouwer VDL AEC Maritime en TNO betrokken. Het systeem waaraan zij werken kan prima geplaatst worden op een groot schip als Sleipnir. Maar voor een kustvaarder is het eenvoudigweg te omvangrijk, meent Lurkin. Om een volledig broeikasvrije scheepvaart mogelijk te maken, moet er dus nog wel de nodige technische ontwikkeling plaatsvinden.