De hekrader stoomduwboot afgemeerd in Vicksburg als museumschip. (Fotoarchief: Jos Hubens)

Tijdens de tiende maritieme studiereis in 2012 van vereniging De Binnenvaart, deze keer met bestemming de Verenigde Staten van Amerika, zagen wij op de hoogwatermuur in Vicksburg een muurschildering van een grote stoomraderboot. Dit bleek de Sprague, de Big Mama van de Mississippi, te zijn. De duwboot is vernoemd naar kapitein Peter Sprague, een scheepsbouwkundige uit Pittsburgh.

Jos Hubens, ambassadeur De Binnenvaart.

In 1902 kwam de houten hekrader stoomduwboot Sprague in de vaart als de grootste en krachtigste duwboot ooit gebouwd. Het schip werd geconstrueerd door de Iowa Iron Works in Dubuque. Het casco had een afmeting van 84 meter lang, 18,60 meter breed en een diepgang van 2,26 meter. De expansie machines hadden een slag van bijna vier meter en leverden 2079 pk. Oorspronkelijk werd de boot met kolen gestookt. Later werd de stoom geleverd door vier olie gestookte Foster-Wheeler stoomgeneratoren.
De totale lengte van de Sprague bedroeg 97 meter; inclusief het schoepenrad achterop, dat een diameter had van 12,20 meter, bestond uit eenentwintig schoepen en was gemaakt van 7,5 centimeter dik eikenhout. Het enorme schoepenrad draaide maar zeven omwentelingen per minuut, totdat het gereduceerd werd in 1903 naar 11,60 meter en het aantal omwentelingen toenam tot negen.

Aanvaring
De Sprague, die vijfenvijftig bemanningsleden had, maakte haar proefvaarten in de haven van St. Louis op 2 september 1902, voor ze haar eerste grote reis maakte, de Mississippi stroomafwaarts. Op 4 september bereikte de enorme duwboot Cairo, maar op de terugweg naar St. Louis kreeg ze op 6 september een probleem met de omkeerinrichting van het schoepenrad, waardoor ze in aanvaring kwam met de showboot Temple of Amusement, die ze doormidden voer.
Op 2 augustus 1927, afvarend in de bocht van Salem, 35 mijl boven Vicksburg met tien bakken, geladen met 100.000 gallons ruwe olie, raakte de duweenheid de grond. Daardoor braken de koppeldraden van de duwbakken en ontstond een explosie die resulteerde in het tragische verlies van de stuurman en drie matrozen, die overboord werden geblazen.

Prestaties
In 1907 vestigde de boot een record door 67.307 ton kolen te verduwen van Louisville naar New Orleans; een duwkonvooi dat bestond uit zestig houten duwbakken, van circa 60 meter lang en 10 meter breed, met een omvang van ongeveer 28.329 vierkante meter. Tijdens de rampzalige overstroming van de Mississippi in 1927 deed de Sprague mee aan de hulpverlening door lege bakken naar de afbrokkelende dijken in Greenville, Mississippi te duwen om de dijken te versterken en om duizenden watersnoodvluchtelingen te evacueren.

Manoeuvreren
De ruime stuurhut bevatte een stuurwiel met een diameter van vier meter, het grootste ooit gebouwd. Het haspel werd bediend door middel van een stoom stuurinrichting die de vier roeren, welke zich voor het schoepenrad bevonden en daardoor een dubbele functie hadden, als hoofd- en tevens als flankingroeren, te laten bewegen. Elk roer is 9,75 meter lang en 1,22 meter diep en gemaakt van staal. Hekraderboten konden beter met het schoepenrad op de achteruitstand manoeuvreren dan in de vooruitstand, omdat de roeren dan meer waterdruk kregen door het draaiende schoepenrad.
De stuurlieden van de Sprague stonden bekend om hun hoffelijkheid naar kleinere duwboten en schepen en ’s avonds, wanneer ze door stroomversnellingen en smalle stukken rivier voeren, lieten ze de twee schijnwerpers van de boot kruislings in de lucht schijnen. Deze vriendelijke waarschuwing, die door geen ander schip werd gebruikt, waarschuwde andere schepen dat ‘Big Mama’ de bocht om kwam.

Nadagen
De legendarische rivierboot werd op 5 maart 1948 uit de vaart genomen. Een groep burgers uit Vicksburg, benaderde Standard Oil met betrekking tot de mogelijkheid om de boot als een toeristenattractie te verkrijgen en hun wens werd ingewilligd voor een bedrag van één dollar. De Sprague werd naar het Yazoo Kanaal versleept en omgebouwd tot riviermuseum, showboot en restaurant.
In de nacht van 15 april 1974 werd de beroemde duwboot bijna geheel verwoest door een spectaculaire brand. In 1978 stemde de overheid van de staat Mississippi in met een bedrag van 1,8 miljoen dollar voor de herbouw van de duwboot. Vanwege het enorme gewicht van de motoren en het hekschoepenrad dat niet langer werd ondersteund door de stalen langsversterkingen, die waren gesmolten en gebroken in de vuurzee, brak de achterromp gewoon van de machinekamer af en zonk.
Verschillende bergingspogingen werden gestaakt. Een park aan het water in Vicksburg, heeft een aantal kaapstanders en de vlaggenstok van de ‘Big Mama’ ter herinnering tentoongesteld.