De Tonlé Sap-rivier in Cambodja

Tijdens de jaarlijkse maritieme studiereis van vereniging De Binnenvaart naar Cambodja en Vietnam, hebben wij met het passagierschip Indochine het Tonlé Sap-meer en aansluitend de Tonlé Sap-rivier bevaren om via de hoofdstad Phnom Penh over de Mekong, Vietnam te bereiken.

Jos Hubens, ambassadeur De Binnenvaart

Het Tonlé Sap-meer wordt vanuit het oosten gevoed door de Siem Reap-rivier. Deze begint helemaal in de bergen in het hoge noorden van Cambodja en stroomt in zuidelijke richting, benedenstrooms bij Siem Reap in het Tonlé Sap-meer. Over deze rivier zijn de bouwstenen, vijftig kilometer hoger gelegen, met bamboevlotten aangevoerd voor de Angkor Wat (dat betekent ‘tempel’) Deze tempels staan op de Unesco Werelderfgoedlijst. Wij hebben ze uiteraard ook bezocht.

Tonlé Sap meer
Het Tonlé Sap-meer is een meer in de laagvlakte die ongeveer 7,5 procent van Cambodja beslaat. Tonlé Sap betekent in de Khmer-taal ‘Groot Meer’. Dit gigantische meer beslaat ongeveer 2590 vierkante kilometer in de droge tijd, maar wast in de regentijd aan tot een oppervlakte van wel 24.603 vierkante meter. Het meer staat via de Tonlé Sap-rivier (Grote Rivier) in verbinding met de Mekong-rivier. De gezamenlijke lengte van het meer en de rivier bedraagt 122 kilometer. Door deze natuurlijke waterweg is er binnenvaartverkeer mogelijk tot diep in Cambodja. Tijdens de droge tijd stroomt het water het meer uit via de Tonlé Sap-rivier in de Mekong bij Phnom Penh. Gedurende de regentijd is de waterstand in de Mekong echter zo hoog, dat het water vanuit de Mekong via de Tonlé Sap-rivier het Tonlé Sap-meer instroomt. Dus zonder getijde kan de Tonlé Sap-rivier in twee tegenstelde richting stromen, wat heel uitzonderlijk is op de wereld.

Vis
Als het water vanuit de Mekong stroomt, wordt Tonlé Sap tijdelijk het grootste zoetwatermeer in Zuidoost-Azië. Het meer is tijdens de regentijd een paaigrond voor vis en is dan ook een zeer rijke visgrond na de regentijd als het water zich terugtrekt. De vis komt dan letterlijk uit de ‘lucht’ (bomen) vallen. In de nabijheid van dit meer hebben zich door de vruchtbare grond en de rijke visvangsten de eerste beschavingen van Cambodja ontwikkeld, namelijk die van Chenla en het Khmer-rijk. Langs de oevers van het meer en de rivier liggen langgerekte complete drijvende vissersdorpen ten anker.
Een van de grootste festivals van Cambodja draait om het Tonlé Sap-meer. Het drie dagen durende Waterfestival, ter ere van de draaiing van de stroomrichting van de Tonlé Sap-rivier, wordt gevierd in oktober of november. De precieze datum wordt bepaald door de kentering van het water. Wanneer het water keert en terugstroomt naar de Mekong rivier, vindt de kentering plaats.
De bootraces, het grootste spektakel van het festival, worden dan in de hoofdstad Phnom Penh gehouden. Mensen van het platteland uit heel Cambodja komen naar dit jaarlijkse festival, vele reizen over de drie rivieren, Tonlé Sap, Mekong en Bassac, die naar de stad leiden.

Mekong
De autonome haven van Phnom Penh is een internationale haven. De afstand van de haven tot de monding van de Mekong-rivier in de Zuid-Chinese zee (Vietnamezen noemen het East Zee) is ongeveer 332 kilometer en ongeveer 100 kilometer tot Kaam Samnar, de grensovergang van Cambodja naar Vietnam. De Mekong rivier is tot Phnom Penh goed bevaarbaar voor zeeschepen, 3500 ton zelfs tot Kampong Cham, nog 100 kilometer verder stroomopwaarts op de Mekong.
In de haven van Phnom Penh werden veel beunschepen met zand gelost, door drijvende pompstations. Diverse tankschepen en vrachtschepen met schuifluiken waren afgemeerd. De stuurhutten van de schepen staan voor het merendeel op het voorschip. Containeroverslag vindt plaats op de nieuwe containerterminal (LM 17) en is gesitueerd in het dorp Kanda Leu, circa 30 kilometer stroomafwaarts op de Mekong. De nieuwe container terminal (LM 17) is sinds 1 januari 2013 in gebruik en heeft een capaciteit van 150.000 teu. De kade is 300 meter lang en 22 meter breed en heeft drie hijskranen en twee drijvende kranen. De kade heeft ruimte voor vijf schepen die tegelijktijdig geladen of gelost kunnen worden.
De Mekong rivier Commissie (MRC) is de intergouvernementele organisatie die rechtstreeks samenwerkt met de aan de Mekong gelegen landen Cambodja, Laos, Thailand, en Vietnam om gezamenlijk het beheer van de gedeelde watervoorraden en de duurzame ontwikkeling van de Mekong te waarborgen.