Na een bouwtijd van veertien jaar, is op 4 oktober 2022 de nieuwe scheepslift in Niederfinow officieel in gebruik gesteld. Daarmee is de verbinding via het water tussen Berlijn en de Poolse Oostzeehaven Szczecin (Stettin) voor de toekomst gewaarborgd.

Bij Niederfinow moet een hoogteverschil tussen Oder en Havel, een zijrivier van de Elbe, van 36 meter overwonnen worden. Daarvoor werd tussen 1605 en 1620 het 32 kilometer lange Finowkanaal aangelegd. Het was daarmee het eerste binnenvaartkanaal van Duitsland. De sluisjes waren 26 meter lang en 3,11 meter breed. Door de dertigjarige oorlog verviel het kanaal door verwaarlozing.

Finowkanaal
Vanaf 1743 werd het kanaal herbouwd en geopend in 1746. Tussen 1747 en 1753 werd het kanaal uitgebreid richting het oosten. De schepen die er konden varen waren de eerste standaardmaat, Klasse I, voor binnenvaartschepen in Duitsland de zogenoemde groot Finowkahn, met afmetingen 41 meter lang, 5,10 breed, diepgang van 1,75 meter en 270 ton groot. Daarvoor was er al een klein Finowkahn van 40 meter lang, 4,60 meter breed, met diepgang van slechts 1,40 meter en een tonnage van 170 ton.
In 1898 en 1899 werden proeven gedaan om schepen elektrisch door het kanaal te slepen. Er werden twee systemen getest. Een door middel van elektrisch aangedreven locomotiefjes langs het kanaal en een systeem met elektromotor aan een vast opgehangen en gespannen staaldraad. De opgedane ervaringen werden later gebruikt bij de sluistrap van Niederfinow. Vandaag de dag wordt het Finowkanaal alleen nog maar gebruikt door de recreatievaart.

Oder Havel Kanaal
Begin 1905 besloot de Pruisische regering het Oder Havel kanaal aan te leggen. Het kanaal zou de grootste Pruisische Oostzeehaven Stettin met de hoofdstad Berlijn verbinden. In 1906 werd begonnen met de aanleg van deze nieuwe vaarwegverbinding, ruimer dan het Finowkanaal. Het Oder Havel kanaal werd in 1914 geopend door Kaiser Wilhelm II. In het Finowkanaal waren nog twaalf sluizen nodig om het hoogteverschil van 36 meter te overbruggen. In het Oder Havel Kanaal bij Finow kon een sluizentrap van vier sluizen van 64 meter lang en 10 meter breed, met elk een verval van negen meter, dit hoogteverschil overwinnen. Tussen de vier opeenvolgende sluizen waren tussenpanden van 260 meter gegraven. Daarlangs reden acht elektrisch aangedreven locomotieven om de schepen naar de volgende sluis te slepen. Het duurde ongeveer twee uur om de sluizentrap te passeren. Pas in 1972 werd de viersluizentrap buiten bedrijf gesteld.

Oude scheepslift
In 1906 schreef de Pruisische regering een prijsvraag uit voor de bouw van een scheepslift bij Niederfinow, om het hoogteverschil van 36 meter sneller te overwinnen. Daarop volgde in 1914 de aanbesteding en de lift zou in 1918 gereed moeten zijn, maar de Eerste Wereldoorlog brak uit. Uiteindelijk werd een aangepaste versie van de scheepslift gebouwd tussen 1927 en 1934. Op 21 maart 1934 werd de scheepslift geopend door Rudolf Hess, de plaatsvervanger van Adolf Hitler.

De constructie van de lift werd in deze tijd aangepast voor schepen van 1000 ton, in plaats van de oorspronkelijke plannen voor 650 ton grote schepen. Men besliste niet enkel op grond van tekeningen en berekeningen maar men bouwde zelfs een functionerend schaalmodel van 1:5 in Eberswalde. De scheepslift werkt op het zogenaamde tegengewicht principe. In de scheepstrog zijn de maximale toelaatbare afmetingen voor schepen van 83,50 meter lang, 9,50 meter breed, 2,00 meter diep en met een onder doorvaarthoogte van 4,10 meter, Klasse IV.
Tijdens een bombardement in de Tweede Wereldoorlog op 26 februari 1945 werd het dorp Niederfinow zwaar beschadigd maar bleef de scheepslift onbeschadigd. In negen decennia voorzag de scheepslift van Niederfinow, zo goed als storingsvrij, in de behoefte van de binnenvaart. Na opening van de nieuwe scheepslift zal de oude lift nog vijf jaar, in geval van calamiteiten, als reserve lift in bedrijf blijven. Geregistreerd als monument van industrieel erfgoed zal de historische scheepslift, bestaande uit vijf miljoen klinknagels, bewaard blijven.

Nieuwe scheepslift
In 1992 begon men met de plannen voor een nieuwe scheepslift om de oude te vervangen. Na drie jaar viel de beslissing om de nieuwe scheepslift te vervangen gebaseerd op hetzelfde principe van tegengewicht compensatie en in verticale hoogte, zoals haar voorganger. Deze keer werd geen schaalmodel gebouwd, maar werd door middel van 3D-model computersimulatie getest.
De lift moest geschikt zijn voor Klasse V schepen, met afmetingen van 110 meter lang, 11,45 meter breed met een diepgang 2,80 meter. Een doorvaarthoogte van 5,25 meter zou mogelijk moeten zijn voor tweehoog gestapelde containervaart. In opdracht van het Wasserstrasse-Neubauamt in Berlijn is in 2008, noordelijk van de oude scheepslift, gestart met bouw van de lift. Hij zou volgens planning in 2014 in gebruik genomen moeten worden. Bouwkosten waren begroot op 185 miljoen euro, maar het werk kostte uiteindelijk 520 miljoen euro.
Alvorens de scheepslift in gebruik kon worden genomen moesten en zijn vijfhonderd succesvolle proefschuttingen uitgevoerd. In Niederfinow passeren jaarlijks twaalfduizend schepen. De nieuwe scheepslift heeft een capaciteit van ruim vier miljoen ton.

Toerisme
Voor de jaarlijks ongeveer 150 duizend bezoekers van de scheepsliften is speciaal een informatiecentrum gebouwd. Deze tentoonstelling is gratis te bezoeken. Er zijn vier generaties waterbouwwerken te zien, namelijk de sluis van Liepe uit 1743 van het Finowkanaal, de vier-trapsluis van 1914 en de oude en nieuwe scheepslift. Vaartochten zijn ook mogelijk.
Zes kilometer stroomafwaarts de Oder, in Oderberg, aan de rechteroever ligt het voormalige raderpassagiersschip Riesa, het schip is ingericht als Binnenschifffahrtsmuseum.