Alphons van Winden over zijn peilingen: ,,Het is kansberekening. Het is allemaal geen hogere wiskunde, hoor.’’

Hobbypeiler Alphons van Winden weet al jarenlang vrijwel feilloos de waterstanden in de Nederlandse rivieren te voorspellen. Zijn geheim: een Excelbestandje, zijn boerenverstand en buienradar. ‘Het is allemaal geen hogere wiskunde.’

Claudia Langendoen

De website waterpeilen.nl van Alphons van Winden is een hit onder binnenvaartschippers. Velen raadplegen trouw zijn voorspellingen. Want als Van Winden het niet weet, vergeet het dan maar. Zelden zit hij er ver naast, beseft de inwoner van Ubbergen bij Nijmegen zelf ook.
Hoe een voorspelling tot stand komt? Hij baseert zich op gegevens over de waterstanden stroomopwaarts in de rivieren. Deze combineert Van Winden met de gevallen neerslag en de neerslagverwachting en met de ontwikkeling van hoogwatergolven in de Rijn. ,,Die komen vaak al in Zuid-Duitsland of Zwitserland tot ontwikkeling en zijn vijf dagen onderweg voordat ze in ons land aankomen.’’
Dat is redelijk eenvoudig voorspellen, zou je zeggen. Er is echter een moeilijkheid: ,,De hoogte van de watergolf die eraan komt, wordt mede bepaald door het water dat vanuit zijrivieren, zoals de Main en Moezel, de Rijn inloopt. Dat bemoeilijkt het voorspellen’’, aldus Van Winden.

Gelukkig heeft hij een handig, zelf ontwikkeld Excelbestandje. ,,Het is een redelijk eenvoudig bestand waarin ik al sinds 1995 alle kleine en grotere hoogwaterstanden bijhoud, zoals die zijn gemeten bij de belangrijkste meetstations langs de Rijn. Er zitten dus vele jaren aan gegevens in. Aan de hand van dit bestand vergelijk ik de huidige situatie met eenzelfde soort situatie in het verleden.’’

Zo ziet hij in een oogopslag hoe de loop van het water zich destijds ontwikkelde en wat er dus verwacht kan worden. Met al die gegevens en de actuele neerslagvoorspelling in de hand, komt hij met ‘wat lagere school plussen en minnen’ tot een voorspelling. ,,Wat scheelt, is dat ik al zoveel ervaring heb. Op een gegeven moment ken je het systeem. Ik kan er tien tot centimeter naast zitten, maar dat is acceptabel.’’
Elke zondag verspreidt hij een actuele voorspelling. ,,Vervolgens blijf ik de situatie volgen. Daartoe raadpleeg ik Buienradar, om te zien wat er daadwerkelijk valt.’’ Daarmee past hij zijn Excelbestand weer aan, om nieuwe voorspellingen te kunnen doen.

Het is een uit de hand gelopen hobby, vertelt hij. ,,Vanuit mijn werk was ik afgelopen jaren veel betrokken bij de inrichting van de natuur en het landschap rond de Nederlandse rivieren. Ik zag de invloed van het waterpeil en begon me erin te verdiepen.’’ Het lukt intussen, zoals hij aangeeft, ‘aardig om een beetje met alle gegevens te spelen’. ,,Het is kansberekening. Het is allemaal geen hogere wiskunde, hoor.’’
Bewust loopt hij niet al te ver op de zaken vooruit. ,,Modellen die een maand vooruitkijken zijn onbetrouwbaar.’’ Neem bijvoorbeeld de Maas. Die reageert vooral op regen die valt in de Ardennen. ,,Dat is binnen één dag bij de Belgisch-Nederlandse grens.’’ Dat maakt de waterstand voorspellen lastig.

Hoe het komt dat hij het vaker bij het rechte eind lijkt te hebben dan officiële instanties? Ook die vergelijken huidige situaties met vergelijkbare omstandigheden in het verleden, bestuderen waterstanden en de neerslagverwachting. ,,Wellicht bouwen zij grotere veiligheidsmarges in’’, doet Van Winden een gooi. ,,Ik hoef aan niemand verantwoording af te leggen. Zij wel. Je kunt in dat geval beter wat ruimer in je marge gaan zitten dan boze telefoontjes incasseren, omdat je de situatie hebt onderschat.’’

Veehouders
Hoe dan ook. Zijn website wordt in elk geval steeds belangrijker voor wie afhankelijk is van de waterstand. ,,Zoals veehouders die koeien hebben lopen in de uiterwaarden. En dus ook binnenvaartschippers. Wekelijks heb ik vijfduizend bezoekers op mijn website en tweeduizend personen ontvangen wekelijks mijn nieuwsbrief. En vaker tijdens bijzondere watersituaties.’’
Van Winden probeert actuele gebeurtenissen ook in het perspectief van klimaatverandering te plaatsen. Er worden zomers met langere droge perioden verwacht met lagere waterstanden tot gevolg. Vandaar dat zijn blik nu vooral gericht is op de Alpen en de neerslag die daar valt. Of beter gezegd: moet vallen. Dat is ’s zomers erg belangrijk voor de Rijn. ,,Te weinig neerslag in de Alpen was in de zomer van 2018 de reden dat de waterstand in de Rijn zo daalde. Als het water bij Lobith onder de 7,5 meter komt, kan het knap vervelend worden. Ik weet dat dit voor schippers belangrijke informatie is en richt me daarom nu wat extra op deze omgeving.’’